ลักษณะของโรงเรียนมอนเตสซอรี่

1. สิ่งแวดล้อมสำหรับการเรียนรู้
1.1 สิ่งแวดล้อมที่เด็กเป็นศูนย์กลาง

• กิจกรรมเน้นไปที่การเรียนรู้ของเด็ก ไม่ใช่การสอนของครู

• เด็กทำงานคนเดียวหรือเป็นกลุ่มเล็กๆ ที่เลือกเอง

• ในชั้นเด็กอายุ 2- 6 ปีมีการเรียนเป็นกลุ่มใหญ่ทั้งหมดน้อยมาก แต่ในระดับประถมจะเห็นเด็กเรียนและทำกิจกรรมด้วยกันเป็นกลุ่มเล็กๆ

มากขึ้น

1.2 สิ่งแวดล้อมที่จัดเตรียมอย่างเชื้อเชิญ

• สิ่งแวดล้อมถูกออกแบบให้เข้ากับความต้องการ ความสนใจ ความสามารถ และพัฒนาการของเด็ก

• ครูออกแบบและดัดแปลงสิ่งแวดล้อมให้เข้ากับเด็ก ปรับเปลี่ยนสื่อ สภาพห้องเรียน และบรรยากาศ

อารมณ์ของห้องให้เข้ากับความต้องการที่เปลี่ยนไปของเด็ก

1.3 สนใจความก้าวหน้าพัฒนาการของแต่ละคน

• เด็กพัฒนาไปเร็ว-ช้าตามจังหวะของตน เลือกงานที่ท้าทายมากขึ้นเมื่อพร้อม

• ขณะที่เด็กอยู่ในกลุ่มใหญ่ แต่ละคนจะถูกมองอย่างเป็นปัจเจก

2. กิจกรรมการเรียนรู้
2.1 Hands-on activities กิจกรรมใช้มือ

• การเรียนรู้เกือบทุกอย่างในห้องเรียนผ่านการสัมผัสของจริงด้วยมือ หรือ มีตัวอย่างที่เป็นรูปธรรม ที่นำไปสู่ความคิดที่เป็นนามธรรม

• ไม่ค่อยใช้หนังสือเรียนหรือแบบฝึกหัด
2.2 Spontaneous work งานที่เกิดขึ้นเอง

• ธรรมชาติของเด็กชอบที่จะเลื้อยไหล สัมผัส สำรวจโลกรอบๆ ตัวเขา

• ห้องเรียนมอนเตสซอรี่ให้เด็กเคลื่อนไหวได้อย่างอิสระ ภายใต้ขอบเขตของพฤติกรรมที่เหมาะสม

• ส่วนใหญ่เด็กเลือกงานที่ตัวเองสนใจ โดยครูเองก็จะพยายามที่จะมองหาและเรียกร้องความสนใจ ของเด็กด้วยการท้าทาย ตั้งข้อสงสัยหรือตั้งคำถาม

• ถึงแม้จะเป็นกิจกรรมที่เลือกเอง สุดท้ายนักเรียนจะได้ทักษะพื้นฐาน ถึงแม้ว่าพยายามจะหลีกเลี่ยงก็ตาม

2.3 Active learning เรียนรู้ด้วยตนเอง

• นอกจากเลือกงานเองแล้ว เด็กยังทำงานเองได้อย่างต่อเนื่อง รวมทั้งกลับมาทำงานเดิมอยู่เป็นสัปดาห์หรือเดือน จนกระทั่งงานนั้น “ง่ายเกินไป” และสามารถสอนเด็กที่เล็กกว่าได้

ซึ่งเป็นวิธีการประเมินหนึ่งที่ครูมอนเตสซอรี่จะบอกว่าเด็กชำนาญในทักษะนั้นแล้ว

2.4 Self-directed activity

• หลักการหนึ่งของมอนเตสซอรี่คือ เด็กมีแรงจูงใจจากความต้องการภายในของตนเองที่ต้องการจะเป็นอิสระและเรียนรู้สิ่งใหม่ๆ เชี่ยวชาญทักษะใหม่ๆ

เพราะฉะนั้นจึงไม่มีความจำเป็นที่ต้องให้รางวัลเพื่อสร้างแรงจูงใจจากภายนอก ซึ่งอาจจะทำให้เด็กกลายเป็นผู้ใหญ่ที่เฉื่อยชา ไม่กระตือรือร้น ต้องพึ่งพาผู้อื่นในทุกๆ

เรื่องตั้งแต่เรื่องเล็กน้อยส่วนตัวของตนไปจนถึงการรอคำอนุญาตเพื่อทำตามความฝัน

2.5 Freedom within limit อิสรภาพภายใต้ขอบเขต

• เด็กมอนเตสซอรี่สนุกกับการเคลื่อนไหวและการเลือกได้อย่างอิสระ แต่อิสรภาพนั้นมีขอบเขตซึ่งเป็นกรอบที่ถูกกำหนดอย่างรอบคอบ ทั้งในแง่ความรับผิดชอบและพฤติกรรม

เด็กมีอิสระที่จะทำอะไรก็ได้ที่เหมาะสมกับกฎระเบียบของชุมชนนั้นๆ แต่จะถูกดึงกลับมาโดยทันทีถ้าเขาทำเกินขอบเขต

2.6 Internal motivation แรงจูงใจจากภายในที่จะเรียน

• ในมอนเตสซอรี่ เด็กไม่ได้ทำงานเพื่อคะแนนหรือรางวัลจากภายนอก หรือแม้แต่ไม่ได้ทำงานให้เสร็จเพราะครูมอบหมายงานให้ทำ เด็กๆ เรียน เพราะเขามีความสนใจในสิ่งนั้น

และเพราะว่าเด็กทุกคนมีความเหมือนกันในแง่ที่ ปรารถนาที่จะเป็นมนุษย์ที่มีทั้งความสามารถและเป็นอิสระ

3. ชุมชนผู้เรียนของมอนเตสซอรี่

3.1 คละอายุ

• ห้องเรียนมอนเตสซอรี่มีเด็กคละอายุตั้งแต่ 2 -3 ระดับ เป็นลักษณะของครอบครัว

• เด็กๆ จะอยู่ด้วยกันหลายปี โดยเด็กโตสุดจะย้ายระดับขึ้นไปตอนปลายปี

3.2 รูปแบบครอบครัว

• ห้องเรียนเป็นชุมชนของเด็กและผู้ใหญ่

• เมื่อเด็กโตขึ้นและมีความสามารถมากขึ้น เขาจะมีบทบาทมากในการช่วยดูแลสิ่งแวดล้อมและสนองความต้องการของเด็กที่เล็กกว่าในห้อง

• จุดสำคัญไม่ใช่อยู่ที่ครู แต่อยู่ที่ชุมชนทั้งหมด ที่มีทั้งผู้ใหญ่และเด็ก คล้ายกับการอยู่ร่วมกันในครอบครัว

3.3 การร่วมมือช่วยเหลือกันมากกว่าการแข่งขัน

• เด็กมอนเตสซอรี่จะได้รับการส่งเสริมให้ปฏิบัติต่อกันด้วยความอ่อนโยนและความเคารพกัน

• พฤติกรรมการดูถูก และการรังเกียจกันไม่ค่อยพบ แต่จะพบว่าเด็กๆ ชอบพอกัน และปราศจากการแข่งขัน หรือการทำตัวเหนือกว่าคนอื่นเพื่อเรียกร้องความสนใจและชื่อเสียง

ทั้งนี้เพราะเด็กเรียนตามความสนใจ ตามวิถีเร็วช้าของตน และครูหลีกเลี่ยงที่จะเปรียบเทียบเด็กซึ่งกันและกัน

4. ครูมอนเตสซอรี่

4.1 อำนาจ

• ครูจะหนักแน่นในกรอบนอก และมีความเข้าอกเข้าใจ มีความเมตตาอยู่ข้างใน เป็นผู้ใหญ่ที่ตอบสนองต่อความรู้สึกเด็กอย่างเข้าใจ มีขอบเขตที่ชัดเจนและปฏิบัติต่อเด็กด้วยความสม่ำเสมอ

4.2 ผู้สังเกตการณ์

• ครูมอนเตสซอรี่เป็นผู้เชี่ยวชาญในการสังเกตการเรียนรู้และพฤติกรรมของเด็ก

• ครูจะสังเกตเด็กอย่างรอบคอบ จดบันทึกและใช้อ้างถึงในแง่พัฒนาการ ซึ่งบันทึกนี้จะช่วยชี้นำให้ครูรู้ว่าเมื่อไหร่จึงจะเข้าแทรกแซงการเรียนรู้ด้วยบทเรียนใหม่ๆ การท้าทายใหม่ๆ หรือ การเพิ่มเติมกฎระเบียบพื้นฐานในห้องเรียน

4.3 แหล่งเรียนรู้

• ครูเป็นผู้ประสานกระบวนการเรียนรู้ โดยทำหน้าที่เป็นศูนย์กลางให้เด็กเข้ามาหา ในขณะที่เด็กเป็นผู้รวบรวมข้อมูล รวบรวมความประทับใจ และประสบการณ์

4.3 ต้นแบบ

• ครูมอนเตสซอรี่ทำตัวเป็นแบบอย่างทั้งในด้านพฤติกรรมและเจตคติในการทำงาน เพื่อที่จะปลูกฝังสิ่งนั้นในเด็ก

• มอนเตสซอรี่เน้นไปที่การพัฒนาบุคลิกภาพ เพราะฉะนั้นครูมอนเตสซอรี่จึงมักจะ สงบ ใจดี ดูอบอุ่น และสุภาพต่อเด็กทุกคน

5. ครูมอนเตสซอรี่ทำอะไร

5.1. อยู่กับเด็กด้วยความเคารพ

• ครูมอนเตสซอรี่รู้ว่าบทบาทของตนเองไม่ใช่การสอน แต่เป็นการสร้างแรงบันดาลใจ เป็นผู้ให้คำแนะนำ เป็นพี่เลี้ยง และช่วยประสานกระบวนการเรียนรู้

• การทำงานเพื่อการเรียนรู้ที่แท้จริงเป็นเรื่องของเด็กแต่ละคน

• ครูมอนเตสซอรี่จะต้องคำนึงถึงบทบาทตนเองอยู่เสมอที่จะเป็นผู้ช่วยให้เด็กได้พัฒนาศักยภาพในความเป็นมนุษย์และเป็นผู้สร้างสิ่งแวดล้อมเพื่อการเรียนรู้จากภายใน โดยที่เด็กๆ จะรู้สึกปลอดภัย

มีความหวัง และรู้สึกได้รับอำนาจ

5.2 ประสาน “ความเข้ากันได้” ระหว่างผู้เรียนและความรู้

• ครูมอนเตสซอรี่ได้รับการฝึกมาที่จะสนองตอบอย่างดีที่สุด ต่อความสนใจและความต้องการที่เปลี่ยนไปของเด็กเป็นรายบุคคล

• ครูยอมรับว่าเด็กเรียนรู้ได้หลายวิธีและมีจังหวะการเรียนเร็วช้าไม่เท่ากัน

• ครูต้อง “Follow the child” ปรับกลยุทธ์ และตารางเวลาของครูเองเพื่อให้เข้ากับพัฒนาการของเด็กแต่ละคน

5.3 จัดเตรียมสิ่งแวดล้อม

• ครูมอนเตสซอรี่เป็นผู้รวบรวมประสานโปรแกรมทางวิชาการตามระดับพัฒนาการเด็ก ให้เข้ากับระบบในห้องเรียน โดยการออกแบบห้องเรียน เลือกและจัดระบบกิจกรรมการเรียนรู้

และตารางของแต่ละวัน